प्लाइउड संगै सिमेन्टको पनि निकासी सुचारु,उद्योगी खुसी

मनोरञ्जन शर्मा

भैरहवा– नेपालबाट भारत निकासी हुने सिमेन्ट प्लाइउड, बोर्ड एवं प्लाइबाट बन्ने ढोकाले अनिवार्य रुपमा ब्युरो अफ इन्डियन स्ट्यान्डर्ड बीआईएस गुणस्तर चिन्ह लिनु पर्ने भए पछि एक महिना भन्दा बढी समय देखि भारततर्फ निकासी रोकिएका प्लाइउड, बोर्ड र प्लाईकाढोका सँगै ६  महिना देखि रोकिएको अर्घाखाँची सिमेन्टको निकासी समेत सुचारु भएको छ ।

नेपालका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र भारतीय समकक्षी प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी गत चैत्रमा थाइल्याण्डमा भएको वार्ताको एक दिन अघिबाटै निकासी सुचारु भएको हो । भारत निकासीमा गति लिदै गरेको सिमेन्ट प्लाइउडको निकासी रोकिएपछि अप्ठयारामा परेका उद्योगीहरू अहिले खुसी छन् ।हामीले भारतमा बनाएको बजार गुम्छ भन्ने डर थियो तर निकासी सुचारु भए पछि अब दुत गतिमा निकासी हुन्छ र सुरु भैसकेको छ , अर्घाखाँची सिमेन्ट उद्योगका महाप्रबन्धक उद्धव बहादुर कार्कीले भने ।

भारतले निकासी भैरहेको सिमेन्टको ब्युरो अफ इन्डियन स्ट्यान्डर्ड बीआईएस गुणस्तर चिन्ह नवीकरण नगर्दा र प्लाइउड एवं प्लाइका बाइप्रोडक्ट ब्युरो अफ इन्डियन स्ट्यान्डर्ड बीआईएस गुणस्तर चिन्हनै नदिँदा निकासी रोकिएको थियो । सिमेन्ट उद्योगको हकमा भने अहिले क्लिन्कर समेत उत्पादन गर्दै आइरहेका ठूला उद्योगहरूको मात्रै बीआईएस नवीकरण भएको छ ।

हामीहरूको अर्घाखाँची सिमेन्टलाई ६ महिनाको अवधिलाई मात्र नवीकरण गरिएको छ । ६ महिना पछि यस्तै समस्या पुनह आउन सक्छ, सहजै नवीकरण नहुन सक्छ, त्यसैले सरकारले अहिले देखिनै भारत निकासी हुने सिमेन्ट पलाई लगायत अन्य वस्तुहरूको विषयमा नवीकरण साथै सहज रुपमा निकासी र वैदेशिक व्यापारका लागी पहल चाल्नु पर्छ, अर्घाखाँची सिमेन्टका महाप्रबन्धक कार्कीले श्रीन्यूजओकेसँग भने ।

भैरहवा नाका हुँदै अहिले अर्घाखाँची सिमेन्टको पुन निकासी सुरु भएको हो भने सर्वोत्तम सिमेन्ट र होंसि सिमेन्टको नवीकरण अवधि बाकी रहेकाले निकासी रोकिएको थिएन। यी दुई सिमेन्ट उद्योगको पनि ब्युरो अफ इन्डियन स्ट्यान्डर्ड (बीआईएस) नबिकरण को समय अब केही महिना मात्र बाकी रहेको छ ।

उता भैरहवा नाका हुँदै भारत निकासी हुँदै आएको श्याम प्लाईले ब्युरो अफ इन्डियन स्ट्यान्डर्ड बीआईएस गुणस्तर चिन्ह प्राप्त गरेपछि निकासी सुचारु भएको श्याम प्लाई उद्योग रूपन्देहीका सञ्चालक विनय गोयलले बताए । अहिलेलाई एक वर्षको लागी बीआईएस प्राप्त भएको छ, भारत सरकार उद्योग विभागबाट उद्योगमा अनुगमन पश्चात बीआईएस चिन्ह प्राप्त भएको गोयलले बताए ।भारतले गत वर्ष देखिनै प्लाइउड, लगायतका बस्तुको निकासीमा अवरोध गरेको थियो । तर एक वर्ष भित्र अनिवार्य रुपमा ब्युरो अफ इन्डियन स्ट्यान्डर्ड बीआईएस गुणस्तर चिन्ह प्राप्त गर्नु पर्ने सर्त सहित भारतले निकासी खोलेको थियो ।

एक वर्ष अघि भारतले २०२४ मार्च १ देखि कार्यान्वयनमा ल्याएको बीआईएस नीतिले गर्दा भारतमा निकासी रोकिएकोमा भारतको उद्योग तथा वाणिज्य मन्त्रालयले राजपत्र प्रकाशन गर्दै आगामी एक वर्षसम्म नेपालबाट आयात हुने प्लाइउडका सामग्रीमा बीआईएस आदेश जारी नहुने उल्लेख गरेपछि प्लाइउड निकासी खुलेको थियो ।

भारतीय उद्योग तथा वाणिज्य मन्त्रालयको राजपत्रअनुसार ठूला उद्योगका नाममा सन् २०२५ फेब्रुअरी २८ देखि मात्र गुणस्तर चिह्नसम्बन्धी आदेश लागू हुने र साना तथा मझौला उद्योगका हकमा २०२५ को मे २८ र लघु उद्योगका नाममा २०२५ अगस्ट २८ देखि आदेश लागू हुनेमा प्लाइउद्योगलाई ठुला उद्योगका रुपमा लिदै फेब्रुअरी २८ (फागुन १६) बाटनै प्लाइ निकासी रोकिएको थियो ।

भैरहवानाका हुदै निकासी भैरहेका अन्य दुई प्लाई उद्योगहरु हिमालयन प्लाइ इण्डस्ट्रिज र सदिक्षा प्लाई उद्योगले भने बिआइएस पाएका छैनन। बिआइएस प्रमाणपत्र आएपछि निकासी हुने आशमा ति उद्योग बसीरहेका छन् । भैरहवा भन्सार कार्यालयका प्रमुख भन्सार अधिकृत रामप्रसाद रेग्मीका अनुसार भैरहवा भन्सार नाकाबाट आर्थिक वर्ष २०७९।८०मा ३१ करोड ६ लाख ६३ हजार रुपैया बराबरको ४१ हजार ९ सय ३ टन सिमेन्ट तथा ४० करोड ९१ लाख ० हजार रुपैया बराबरको ६२ हजार ३ सय ५८ टन क्लिन्कर भारत निर्यात भएको थियो । त्यसै गरी आर्थिक वर्ष २०८०।८१मा १ अर्व ६५ करोड ८६ लाख ९ हजार रुपैया बराबरको २ लाख ३१ ह्जार ७ सय ८४ टन सिमेन्ट र १ अर्व २० करोड २७ लाख ८९ हजार रुपैया बराबरको २ लाख ८ सय ३० टन क्लिन्कर निर्यात भएको थियो ।

त्यसै गरी भैरहवा नाका हुदै आर्थिक वर्ष २०८०।८१मा २८ करोड ४२ लाख ५० हजार रुपैया मुल्य बराबरको प्लाइउड, बोर्ड र प्लाइका ढोका भारत निकासी भएको थियो । त्यस्तै गरी चालु आर्थिक वर्षको ८ महिनामा (निकासी रोकिनु अघि सम्म) यो नाका हुदै ३३ करोड ३१ लाख ८७ हजार रुपैया मुल्य बराबरको प्लाई एवं प्लाई जन्य बस्तु भारत निकासी भएको थियो ।

पहिला सिमेन्ट,क्लिन्कर तथा प्लाइउड भारतबाट पैठारी हुनेगरेकोमा हाल उद्योगी व्यवसायीले भारत निकासी सुरु गरेपछि भारतबाट हुदै आएको सिमेन्ट, प्लाई जस्ता बस्तुको आयात प्रतिस्थापन भएको छ। यस्ले व्यापार घाटा केही हद सम्म भए पनि कम भएको सिद्धार्थ उद्योग वाणिमज्य संघका अध्यक्ष नेत्र प्रसाद आचार्यले बताए । केही सिमेन्ट उद्योग र प्लाईको निकासी सुचारु भएको छ, सिमित अबधिका लागी भए पनि अब राज्यले आजै देखि पहल गरी निरन्तर र दिर्घकालिन समयसम्मका लागी पहल गर्न जरुरी छ, अध्यक्ष आचार्यले भने ।
सरकारले सिमेन्ट प्लाइ निकासीमा अनुदान दिने कार्यक्रम ल्याएको र नेपालसँग जोडिएका भारतीय जिल्लाहरुमा नेपाली सिमेन्ट प्लाइउडले रामै्र बजार बनाएका छन र लोकप्रिय बनेका कारण सिमेन्ट प्लाइ तथा प्लाइजन्य वस्तु भारत निकासी बढेको उद्योग वाणिज्य महासंघ लु्म्बिनी प्रदेशका अध्यक्ष कृष्ण प्रसाद शर्माले बताए । हाम्रो प्रदेशको तिन मुख्य नाकाहरु भैरहवा,कृष्णनगर र नेपालगन्जबाट निकासी हुने गरेको छ, निरन्तरता र सहज वैदेशिक ब्यापारको लागि राज्य लागी रहनु पर्छ उनले भने ।

भारत सरकारको उपभोक्ता मामिला, खाद्य तथा सार्वजनिक बितरण मन्त्रालय अन्तरगत उपभोक्ता मामिला बिभागले प्रदान गर्ने बिआईएससन् २०१६मा स्थापना भई १२ अक्टोबर २०१७ देखि कार्यान्वयनमा छ ।