नेपालको लागि वर्ष २०८१ र नयावर्षको अपेक्षा

राधेश्याम विश्वकर्मा

विक्रम संवत् २०८१ साल नेपालका लागि मिश्रित वर्ष रह्यो। राजनीतिक अस्थिरता, आर्थिक चुनौती र सामाजिक परिवर्तनका बीच यो वर्ष विभिन्न महत्वपूर्ण घटनाक्रमहरूको साक्षी बन्यो।

राजनीतिक परिदृश्यः

वर्षको सुरुवातमा राजनीतिक दलहरूबीच सत्ता समीकरणलाई लिएर रस्साकस्सी चलिरह्यो। विभिन्न प्रदेशमा सरकार परिवर्तन भए भने केन्द्रमा पनि राजनीतिक दलहरूबीच आरोप प्रत्यारोप चलिरह्यो। प्रमुख राजनीतिक दलहरूबीच राष्ट्रिय सहमति कायम हुन नसक्दा नीति निर्माण र कार्यान्वयनमा चुनौती थपियो। वर्षको मध्यतिर केही महत्वपर्ण विधेयकहरू संसदमा पेश भए पनि अपेक्षित गतिमा पारित हुन सकेनन्। स्थानीय तहको निर्वाचनको तयारीले वर्षको अन्त्यतिर केही राजनीतिक सरगर्मी बढाएको देखियो भने चैत्र महिनामा राजावादी आन्दोलनको क्रममा हिंसात्मक घटनाहरु पनि भएको देखिय ।

आर्थिक अवस्थाः

२०८१ साल नेपाली अर्थतन्त्रका लागि चुनौतीपूर्ण रह्यो। बाह्य र आन्तरिक कारणले मुद्रास्फीति बढ्दै गयो जसले आम नागरिकको जीवनयापनमा कठिनाइ उत्पन्न गर्यो। वैदेशिक रोजगारीमा देखिएको समस्या र रेमिट्यान्स आप्रवाहमा आएको कमीले विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा दबाब सिर्जना गर्यो। सरकारले अर्थतन्त्रलाई लयमा फर्काउन विभिन्न प्रयास गरे पनि अपेक्षित सफलता हात लागेन। पर्यटन क्षेत्रमा केही सुधार देखिए पनि समग्रमा आर्थिक वृद्धिदर निराशाजनक रह्यो।

सामाजिक क्षेत्रः

सामाजिक क्षेत्रमा भने केही सकारात्मक परिवर्तनहरू देखिए। शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा पहुँच बढाउन विभिन्न सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाहरूले गरेका प्रयासहरू उल्लेखनीय रहे। महिला सशक्तिकरण र लैङ्गिक समानताका क्षेत्रमा केही प्रगति भए पनि अझै धेरै काम गर्न बाँकी छ।जातीय विभेद र छुवाछुत जस्ता सामाजिक विकृतिहरू अन्त्य गर्न विभिन्न जनचेतनामूलक कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरिए। युवाहरूमाझ सामाजिक सञ्जालको बढ्दो प्रयोगले सूचना प्रवाहमा सहजता ल्याए पनि यसका नकारात्मक पक्षहरू पनि देखा परे।

प्राकृतिक प्रकोपः

२०८१ सालमा नेपालले केही प्राकृतिक प्रकोपको सामना गर्नु पर्यो। वर्षायाममा आएको बाढी पहिरो र डुबानका कारण देशका विभिन्न भागमा जनधनको क्षति भयो। भूकम्पको जोखिम कायमै रहेकाले नागरिकहरू त्रसित रहे। जलवायु परिवर्तनको असर नेपालमा स्पष्ट रूपमा देखिन थालेको छ जसले कृषि र वातावरणमा नकारात्मक प्रभाव पारेको छ ।

समग्रमाः

समग्रमा हेर्दा विक्रम संवत् २०८१ साल नेपालका लागि अवसर र चुनौती दुवै बोकेको वर्ष रह्यो। राजनीतिक अस्थिरता र आर्थिक चुनौतीहरूले विकासको गतिलाई सुस्त बनाए पनि सामाजिक क्षेत्रमा देखिएका सकारात्मक परिवर्तनहरूले आशाको सञ्चार गरेका छन्। आगामी वर्षहरूमा राजनीतिक दलहरूले सहमति र सहकार्यको माध्यमबाटदेशलाई विकासको पथमा अगाडिबढाउनुपर्ने देखिन्छ।आर्थिक सुधारका लागि ठोस नीति तथा कार्यक्रम ल्याउनु र सामाजिक विकृतिहरू अन्त्य गर्न प्रभावकारी कदम चाल्नु आवश्यक छ ।प्राकृतिक प्रकोपबाटबच्न पूर्व तयारी र जलवायु परिवर्तनको असर न्यूनीकरणका लागि दीर्घकालीन योजना बनाउनु अपरिहार्य छ ।

नयाँ वर्ष २०८२ बाट नेपालीहरूको अपेक्षा

नयाँ वर्ष २०८२ को आगमनसँगै देशभर उमंग र उत्साह छाएको छ। प्रत्येक नयाँ वर्षले नयाँ आशा र सम्भावना बोकेर आउँछ। विक्रम संवत् २०८२ साल नेपालीहरूको लागि कस्तो रहनेछ भन्ने विषयमा आम नागरिकहरूले विभिन्न अपेक्षा राखेका छन्। राजनीतिक स्थिरता, आर्थिक समृद्धि र सामाजिक न्याय यस वर्षका प्रमुख अपेक्षाको रूपमा देखिएका छन्।

राजनीतिक रूपमा, लामो समयदेखिको अस्थिरताले मुलुकको विकासमा बाधा पु¥याएको छ। नागरिकहरूले अब राजनीतिक दलहरूबीच सहमति र सहकार्य बढ्ने, सरकारले जनमुखी नीतिहरू ल्याउने र देशले स्थिरताको बाटो समात्ने आशा राखेका छन्। भ्रष्टाचार नियन्त्रण र सुशासन कायम हुनु पनि यस वर्षको महत्वपूर्ण अपेक्षा हो।

आर्थिक क्षेत्रमा, कोरोना महामारी र त्यसपछिको विश्वव्यापी आर्थिक मन्दीले नेपाली अर्थतन्त्रलाई नराम्ररी प्रभावित पारेको छ। नयाँ वर्षमा नागरिकहरूले रोजगारीका नयाँ अवसरहरू सिर्जना हुने, महँगी नियन्त्रण हुने र आर्थिक गतिविधिले गति लिने अपेक्षा गरेका छन्। कृषि, पर्यटन र उद्योग क्षेत्रको विकासमा सरकारले विशेष ध्यान दिने हो भने अर्थतन्त्रले सकारात्मक दिशा लिने विश्वास धेरैको छ।

सामाजिक न्यायको सवालमा, दलित, जनजाति, महिला, युवा र सीमान्कृत समुदायले यस वर्ष आफ्नो हकअधिकार स्थापित हुने र राज्यको हरेक निकायमा समान प्रतिनिधित्व पाउने आशा राखेका छन्। शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा सहज पहुँच, सामाजिक सुरक्षा र समावेशी विकास नयाँ वर्षको महत्त्वपूर्ण माग हो।

त्यसैगरी, युवाहरूले रोजगारी र उद्यमशीलताका अवसरहरूमा वृद्धि, गुणस्तरीय शिक्षा र प्रविधिमा पहुँचको अपेक्षा राखेका छन्। विदेशिएका युवाहरू स्वदेशमै सम्मानजनक रोजगारी पाउने वातावरण बन्नेमा आशावादी छन्।

नयाँ वर्ष २०८२ सबै नेपालीहरूको लागि सुख, शान्ति र समृद्धि लिएर आओस् भन्ने कामना गर्दै, नागरिकहरूले सरकार र सम्बन्धित निकायहरूले उनीहरूको अपेक्षालाई सम्बोधन गर्न गम्भीरतापूर्वक काम गर्ने विश्वास व्यक्त गरेका छन्। अबको वर्ष नीति निर्माण र कार्यान्वयनमा कत्तिको प्रभावकारीता देखिन्छ, त्यसले नै नागरिकहरूको आशालाई साकार पार्नेछ।

नयाँ वर्ष २०८२ को आगमनसँगै नेपाली नागरिकहरूले देशको राजनीतिक परिदृश्यमा सकारात्मक परिवर्तनको आशा राखेका छन्। वर्ष २०८१ राजनीतिक अस्थिरता, आर्थिक चुनौती र सामाजिक मुद्दाहरूले भरिपूर्ण रह्यो। त्यसैले नयाँ वर्षले स्थिरता, विकास र सुशासन ल्याउने अपेक्षा आम नेपालीमा जागेको छ।

विभिन्न क्षेत्रका नागरिकहरूसँग गरिएको कुराकानीमा उनीहरूले नयाँ वर्षमा राजनीतिक नेतृत्वले देखाउनुपर्ने मुख्य प्राथमिकताहरूलाई औंल्याएका छन् :

१. राजनीतिक स्थिरता र सहमतिः

वर्ष २०८१ मा बारम्बार सरकार परिवर्तन र राजनीतिक दलहरूबीचको खिचातानीले देशको विकासमा बाधा पुर्यायो। नयाँ वर्षमा नागरिकहरू राजनीतिक दलहरूबीच राष्ट्रिय मुद्दाहरूमा सहमति र सहकार्यको वातावरण बनोस् भन्ने चाहन्छन्। स्थिर सरकार र साझा दृष्टिकोणले नीति निर्माण र कार्यान्वयनमा सहजता ल्याउने उनीहरूको विश्वास छ।

२. आर्थिक सुधार र रोजगारीः

कोरोना महामारी र त्यसपछिको विश्वव्यापी आर्थिक मन्दीको प्रभाव नेपालमा पनि गहिरो रूपमा परेको छ। महँगी, बेरोजगारी र लगानीको अभावले नागरिकहरूलाई निराश बनाएको छ। नयाँ वर्षमा सरकारले अर्थतन्त्रलाई उकास्ने ठोस योजनाहरू ल्याओस्, रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गरोस् र युवाहरूलाई विदेश पलायन हुनबाट रोक्ने वातावरण बनाओस् भन्ने अपेक्षा गरिएको छ।

३. सुशासन र भ्रष्टाचार नियन्त्रणः

भ्रष्टाचार नेपालको राजनीतिक र प्रशासनिक क्षेत्रमा जरा गाडेको समस्या हो। यसले विकासका प्रयासहरूलाई कमजोर बनाएको छ र नागरिकहरूको राज्यप्रतिको विश्वास घटाएको छ। नयाँ वर्षमा नागरिकहरू भ्रष्टाचार नियन्त्रणका लागि प्रभावकारी कदम चालिएको देख्न चाहन्छन्। बलियो नियामक निकाय, पारदर्शी प्रक्रिया र दोषीलाई कडा कारबाहीको अपेक्षा उनीहरूले राखेका छन्।

४. संविधानको पूर्ण कार्यान्वयन र संघीयताको सुदृढीकरणः

नेपालको संविधान जारी भएको लामो समय भइसक्दा पनि यसको पूर्ण कार्यान्वयन हुन सकेको छैन। संघीयताको मर्म अनुसार अधिकार र स्रोतको बाँडफाँडमा अझै समस्याहरू छन्। नयाँ वर्षमा नागरिकहरू संविधानको पूर्ण कार्यान्वयन होस् र संघीयतालाई अझ बलियो बनाउन आवश्यक कानुन र संरचनाहरू निर्माण गरियोस् भन्ने चाहन्छन्।

५. सामाजिक न्याय र समावेशिताः

समाजमा विद्यमान जातीय, लैङ्गिक र क्षेत्रीय विभेद अन्त्य हुनुपर्ने माग नागरिकहरूले नयाँ वर्षमा राखेका छन्। सीमान्कृत समुदायको उत्थानका लागि विशेष कार्यक्रमहरू ल्याइनुपर्ने र सबै नागरिकलाई समान अवसर प्राप्त हुनुपर्ने उनीहरूको अपेक्षा छ।

६. शिक्षा, स्वास्थ्य र पूर्वाधार विकासः

गुणस्तरीय शिक्षा, सहज स्वास्थ्य सेवा र भरपर्दो पूर्वाधार विकास देशको समृद्धिको आधार हो। नयाँ वर्षमा सरकारले यी क्षेत्रहरूमा लगानी बढाओस् र नागरिकहरूले यी सेवाहरू सहज रूपमा प्राप्त गर्न सकून् भन्ने अपेक्षा गरिएको छ।

समग्रमा, नयाँ वर्ष २०८२ बाट नेपाली नागरिकहरूले राजनीतिक नेतृत्वमा परिपक्वता, जिम्मेवारी र नागरिकप्रतिको जवाफदेहिताको अपेक्षा राखेका छन्। उनीहरू देशले विकासको बाटोमा फड्को मारोस् र उनीहरूको जीवनस्तरमा सकारात्मक परिवर्तन आओस् भन्ने आशामा छन्। अब राजनीतिक दलहरूले नागरिकको यो अपेक्षालाई कसरी सम्बोधन गर्छन्, त्यो हेर्न बाँकी छ।

लेखक विश्वकर्मा भैरहवा क्षेत्रमा क्रियाशील सञ्चारकर्मी हुन् । उनी राष्ट्रिय समाचार समिति र एपिवान टिभीमा आबद्ध छन् )

(यो लेख २०८२ बैशाख ४ गते बिहीबारको न्यूज ओके साप्ताहिकमा पनि प्रकाशित छ ।)