मायादेवी गाउँपालिकामा कुष्ठरोगका ९ विरामी

•  भैरहवा

रुपन्देहीको मायादेवी गाउँपालिकामा ९ जना कुष्ठरोगका विरामी रहेका छन् ।
६८ औं विश्व कुष्ठ रोग दिवसका अवसरमा आज मायादेवी गाउँपालिका वडा नम्बर ५ गोनाहा स्वास्थ्य चौकीमा आयोजित अभिमुखीकरण कार्यक्रममा मायादेवी गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखा प्रमुख भाष्कर आत्रेयले सो जानकारी दिदै कुष्ठरोग किटाणुका कारणले हुने रोग रहेको र यो रोगले छालामा असर गर्दा शरीरमा नचिलाउने, छुँदा थाहा नहुने दाग देखिने, छाला बाक्लो हुने, गिर्खाहरू देखा परे अस्पताल वा नजिकको स्वास्थ्य चौकीमा सम्पर्क गर्नु पर्ने बताए ।

सो क्रममा आत्रेय संगै गोनाहा स्वास्थय चौकीका प्रमुख वसन्त चौधरीले कुष्ठरोगको लक्षण, कसरी सर्छ, चिन्हहरु के के हुन, उपचार कसरी हुन्छ भन्ने विषयमा महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका, स्थानिय तथा सरोकारवालालाई अभिमुखीकरण गराएका थिए । सो क्रममा कुष्ठरोग प्रभावित व्यक्तिहरुको समेत उपस्थिती थियो । मायादेवी गाउँपालिका वडा नम्बर ५ का वार्ड अध्यक्ष रामचन्द्र यादवको सञ्चालन तथा स्वास्थ्य शाखा नर्सिंग निरिक्षक शर्मिला शर्माको संचालनमा कार्यक्रम सम्पन्न भएको थियो ।
                                                                        के हो कुष्ठ रोग ?

कुष्ठरोग आँखाले देख्न नसकिने मायक्रोब्याक्टेरियम लेप्रे नामको सूक्ष्म किटाणुबाट लाग्ने एक प्रकारको ज्यादै कम सर्ने सरुवा रोग हो। यो रोगले खास गरेर छाला, स्नायु (नसा) मा असर गर्दछ। यो रोग प्राचीन कालदेखि नै मानिससँग परिचित भए पनि सन् १८७३ मा मात्र नर्वेका वैज्ञानिक डा. जीए ह्यानसनले कुष्ठरोग किटाणुका कारणले हुने रोग हो भनी पत्ता लगाएका थिए।
यो रोगले छालामा असर गर्दा शरीरमा नचिलाउने, छुँदा थाहा नहुने दाग देखिने, छाला बाक्लो हुने, गिर्खाहरू देखा पर्नुका साथै स्नायु(नसा)मा असर गर्दा हातगोडामा छुँदा थाहा नपाउने हुन्छ र विस्तारै यस रोगले मांसपेशी कमजोर बनाइदिन्छ। त्यस्तो छोएको थाहा नपाउने भागमा साधारण चोटपटक लाग्दा पनि छिटो निको हुँदैन।
                                                                         कसरी सर्छ
उपचार नगरेको कुष्ठरोगको बिरामीसँग लामो समयसम्म सम्पर्कमा आउने व्यक्तिलाई श्वास–प्रश्वासको माध्यमबाट यो रोग सर्न सक्छ। तर, यो निकै कम सरुवा रोग हो। साधारणतया यो रोग सरेको २ वर्षदेखि ५ वर्षभित्रमा यसका चिह्न र लक्षण देखा पर्न सक्छन्।
                                                              कुष्ठरोगको चिह्न र लक्षण
शरीरको कुनै भागमा छुँदा थाहा नहुने फुस्रो वा हल्का रातो दागहरू देखा पर्नु कुष्ठरोगको शुरूको चिह्न हो।
यसबाहेक अनुहार र कानका लोतीमा गिर्खाहरू देखिनु, छाला चम्किलो र बाक्लो हुनु तथा आँखीभौं झरेर जानु कुष्ठरोगका चिह्नहरू हुन्। अन्त्यमा अपाङ्गता हुन सक्छ।
स्नायुमा असर पर्न जाँदा हात खुट्टाहरू लगातार झम–झम गर्नु, स्नायु सुन्निनु, दुख्नु, हातखुट्टा छुँदा थाहा नहुनु, मांसपेशीहरू कमजोर हुनु आदि।

                                                                उपचार विधि
यसको उपचार बहु औषधि विधिबाट गरिन्छ। जसअनुसार बढी किटाणु भएका बिरामीले १२ महिना र कम किटाणु भएका बिरामीले ६ महिना नियमित औषधि सेवन गर्नुपर्दछ। बिरामीले घरैमा बसेर औषधि सेवन गर्न सक्दछन्। बहु औषधिको १ मात्राले नै ९९ प्रतिशत किटाणु निस्क्रिय बनाइदिन्छ। तसर्थ उपचार गरेका बिरामीबाट रोग अरूलाई सर्दैन।
                                                         कुष्ठरोगको उपचार के हो 
माथि उल्लिखित कुनै पनि चिह्न तथा लक्षण देखा परेमा तुरुन्त अस्पताल वा स्वास्थ्य चौकीमा देखाई बेलैमा नियमित उपचार गराएमा र नियमित औषधि सेवन गरेमा कुष्ठरोग पूर्णरूपले निको हुन्छ र अपाङ्गता हुनबाट बच्न सकिन्छ।
                                                कुष्ठरोगको उपचार नगरे के हुन्छ 
कुष्ठरोगको किटाणुले छाला र खास गरेर हात, खुट्टा र अनुहारका सतहका स्नायुहरूमा असर गर्ने हुँदा समयमा उपचार नगरे मांसपेसी कमजोर हुने, औंला खुम्चने र पछि आपाङ्गता हुन सक्दछ।नेपालका सबै अस्पताल, प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र, स्वास्थ्य चौकीका साथै प्रेषण केन्द्रहरूमा कुष्ठरोगको औषधि निःशुल्क पाइन्छ।